Leids ontzet - weerzien anno 2016

Leids Ontzet door Otto van Veen (1574)/Wikimedia

Vandaag is het 3 october, de dag dat het Leids ontzet van 1574 wordt gevierd. De feestelijkheden begonnen al eerder afgelopen weekend: voor mij een goeie reden om mij zaterdagavond naar Leiden te begeven, waar de bewoners van mijn oude studentenhuis hun jaarlijkse 3 octoberviering organiseerden. Al slenterend van station Leiden door het kermisvierende publiek heen, kom ik aan bij het oude vertrouwde aan het Rapenburg gelegen studentenhuis in hartje centrum van Leiden.

Naast de uitstekende ontvangst met het traditionele 3 october maal, heerlijke hutspot en verse haring, weggespoeld met koud bier en jenever, was dit een mooi weerzien met de geschiedenis. Een weerzien met dit oude studentenhuis, waar ik al lange tijd niet meer geweest was. Maar ook een weerzien met oude vrienden en kennismaking met meer recente en huidige bewoners.

Daarnaast was dit ook een weerzien met een veel oudere geschiedenis, van invloed op de stad Leiden en haar bewoners en ook op ons allen aanwezig deze zaterdag. In de beginjaren van de Tachtigjarige Oorlog, werd Leiden herhaalde malen door de Spanjaarden belegerd met verschrikkelijke gevolgen voor de Leidse bevolking. Tijdens het laatste beleg gedurende vier maanden in 1574 vonden zo'n 6000 van de 15.000 Leidenaren de dood door ziekte en honger.  Nadat de Watergeuzen op instigatie van Willem van Oranje de dijken hadden doorgestoken, veroorzaakten stormachtige weersomstandigheden op 3 october overstromingen, waardoor de Spanjaarden op de vlucht sloegen. Leiden was bevrijd en de Watergeuzen deelden vervolgens haring en wittebrood uit aan de hongerige bevolking. Zowel deze haring als hutspot, waarvan de laatste volgens de overlevering in een pan in het Spaanse legerkamp was gevonden, worden traditioneel nog altijd gegeten op 3 oktober.

Een indrukwekkende historie van moed en overlevingskracht. Zoals gezegd, niet alleen van invloed op de stad, maar ook op mijn




(oud-) huisgenoten en mijzelf. Want op 8 februari 1575 werd de Universiteit van Leiden, de eerste universiteit van Nederland, gesticht door de Staten van Holland als dank voor het heldhaftige Leidse verzet tijdens het beleg. Zo zie je maar weer, zonder de moed van de Watergeuzen was Leiden niet bevrijd en was waarschijnlijk ook de rest van de geschiedenis anders gelopen: geen Leidse Universiteit, geen Leids studentenhuis waar jaarlijks 3 october wordt gevierd en geen voortdurende vriendschappen. Af en toe is het belangrijk om bij onze geschiedenis stil te staan en te beseffen dat wij allen veel te danken hebben aan wie ons voorgingen.

Zie hoe de Watergeuzen Leiden konden bereiken in 1574:




Ter nadere lezing: