Verloedering van Amsterdam: de watersnoodramp van de 21e eeuw?

Voormalig Stadhuis Amsterdam van Gerrit Berkheyde (1686)
Wikimedia Commons

Als onregelmatige bezoeker aan Amsterdam, valt mij op hoe deze stad drukker, viezer en eigenlijk ook armoediger eruit begint te zien. Een paar dagen geleden kwam ik aan op het Centraal Station, stapte uit de trein en liep vervolgens het station uit en de Damrak op. Nou is deze toegang tot de hoofdstad en het cultureel centrum van het land al jaren niet om over naar huis te schrijven, laat staan om trots op te zijn, maar deze keer laveerden mijn emoties tussen ongemak en irritatie. Ik ben wel wat gewend na jaren verblijf in New York, maar al lopend vond ik de mensdichtheid in Amsterdam groter,  en daarnaast de kwaliteit van winkels, cafe's en bezoekers beduidend minder. Ik begon mij af te vragen waar gaat dit heen: als de voordeur van een historisch huis er al rommelig en armoedig uitziet, hoe lang duurt het voordat het huis instort?

Gelukkig bedacht ik mij dat ik niet de enige, laat staan de eerste ben, die dit opvalt. Ik moest denken aan de brandbrief, al weer twee jaar geleden door de inmiddels voormalige directeur van het Rijksmuseum, Wim Pijbes, geschreven aan het NRC, "Amsterdam? Zo vies"

Hij schreef o.m. het volgende:

"...Amsterdam staat op een tweesprong: aanhaken bij de internationale top van wereldsteden, of achterblijven in de middenmoot?............De Amsterdamse realiteit maakt deel uit van een wereldwijde ontwikkeling.......Overal worden nieuwe musea overspoeld door telkens méér bezoekers dan voorspeld. De meest optimistische prognoses worden voortdurend overtroffen.

........Het aantal bezoekers rondom het Museumplein is inmiddels de vijf miljoen per jaar gepasseerd. Dat is dus de nieuwe realiteit............Binnen afzienbare tijd worden de grenzen van deze groei bereikt. Iedereen die dagelijks de stad bezoekt, ziet dat: het zwerfvuil, de irritaties, de rijen. Amsterdam wordt vies, vuig en te vol. Het is tijd voor een Deltaplan Toeristisch Amsterdam."

Pijbes kwam vervolgens met een aantal suggesties, zoals maatregelen tegen de straathandel, tegen de illegale "short stay" kamerverhuur, taxi's en rondvaaartboten beter te organiseren, meer fietsenstallingen, minder drugs en prostitutie etc. Het klonk allemaal goed en zeker goed te horen van iemand met een direct belang in de stad, maar twee jaar verder lijkt het allemaal niet veel beter. In tegendeel zou ik zeggen.

Pijbes is niet de enige die klaagt. Toerisme deskundige Stephen Hodes voorspelt dat Amsterdam in 2030 overspoeld wordt door twee keer zoveel toeristen als nu, als er geen Deltaplan Toeristisch Amsterdam komt. De onvrede neemt ook toe bij de Amsterdams ondernemers, zoals Dick Eberhardt, die in februari van dit jaar in Het Parool aankondigde een campagne tegen verloedering in de binnenstad te starten, onder de naam Red de Winkels.

Kort geleden werd bekendgemaakt dat ondanks allerlei tegenmaatregelen van het gemeentebestuur, de kamerboekingswebsite Airbnb explosief aan het groeien is in  Amsterdam. Inmiddels klagen gewone Amsterdammers over de overlast en hotels over oneerlijke concurrentie. De Volkskrant besteedde aandacht aan de dubieuze bijdrage van Airbnb aan Amsterdam in een artikel, "Airbnb: de yuppen de lusten, de rest van de stad de lasten". Er staat:

"...De grootste huizenverhuursite voorziet duidelijk in een behoefte, getuige de 575 duizend toeristen die vorig jaar in een van de ruim 14 duizend Amsterdamse Airbnb-woningen verbleven.............Maar de onstuimige opmars van Airbnb in de hoofdstad - het aantal Airbnb-overnachtingen steeg er vorig jaar met 475 procent - heeft een doos van Pandora aan ongewenste sociale gevolgen geopend. Het vlaggenschip van de deeleconomie vergroot de kloof tussen rijk en arm, zowel in materiële als immateriële zin......."

"....Vier jaar geleden werden de Haarlemmerstraat en de in het verlengde liggende Haarlemmerdijk nog verkozen tot leukste winkelstraat van Nederland. Maar mede door de opkomst van Airbnb is veel van de vooruitgang de afgelopen jaren weer tenietgedaan, klagen winkeliers. Zij zien hun omzet teruglopen door de vele vakantiegangers en wiettoeristen...." (zie voor verdere achtergrond en analyse van Airbnb Insideairbnb.com)

Niet alleen de populaire en volkse Haarlemmerstraat ondervindt meer nadelen dan voordelen van deze ongebreidelde toename van toeristen. Ook het chique Spiegelkwartier - van oudsher de buurt voor kunst- en antiek winkels, draait niet goed. Vandaag stond in De Telegraaf  dat ondanks de toegenomen drukte, de omzet al een tijd onder druk staat. Een kunsthandelaar wordt in het artikel geciteerd en klaagt over de toegenomen broodjeszaken en "take away" winkels, terwijl er geen oog is voor kwaliteit en er geen vergunning wordt afgegeven om een sterrenrestaurant te openen. Een andere kunsthandelaar wijt de problemen aan een minder koopkrachtig publiek en aan de veranderde smaak van de jeugd, die met Ikea is opgegroeid. Als je als voornaamste antiekbuurt van Nederland moet concurreren met Ikea, dan is er wel iets goed mis.

Kortom, je kunt je afvragen wie, naast de vele toeristen, eigenaren van Airbnb-panden en Airbnb zelf, baat heeft bij deze overweldigende en ondermijnende populariteit van de stad. Niet de Amsterdammers die betaalbare huurwoningen zoeken of zich ook in hun eigen stad op hun gemak willen voelen. Niet de lokale ondernemers en middenstanders, die wat anders dan broodjes "to go" of wafels met nutella willen verkopen. Niet de lokale en bezoekende Nederlanders, die respect hebben voor de stad om haar historische charme, maar haar ook als aangename en unieke woonstad willen behouden. Niet de voormalige directeur van het Rijksmuseum, die als geen ander het belang van kunst en cultuur en de voordelen van toegenomen populariteit voor de stad kan inschatten.

Hoe het ook zij, meer dan voldoende aanleiding om na het door Pijbes voorgestelde Deltaplan Toeristisch Amsterdam een stormwaarschuwing voor Amsterdam af te roepen. Maar waarschijnlijk zal de wal wellicht het schip pas keren als er een metaforische watersnoodramp plaatsvindt. Een onbevredigende gedachte, maar ik besluit weer richting Centraal Station te lopen, de drukte en rommel van de stad achter mij latend.